فرشته خواجوی

درس ششم قسمت دوم: استفاده از منابع مرجع

هر وقت یک منبع مرجع قسمتی از تجربه ما شد، آن نیاز کمتری بر فکر دارد تا سوال را با یک شکل پاسخ احتمالی هماهنگ کند. این شکل ها را می توان به دو بخش بزرگ تقسیم کرد:نوع کنترلی-دسترسی –هدایتی(نوع مرجع) و نوع منبع.

کتابشناسی ها

اولین طبقه یا شکل اصلی منابع مرجع کتابشناسی است. این شکل بصورتهای مختلف تعریف شده، اما معنی عمومی تر آن یک فهرست توصیفی نظامند از پیشینه ها است.

کنترل. خدمات کتابشناسی به عنوان یک ابزار کنترل سیاهه ی وارسی عمل می کند. این فهرستها بطور مفصل آنچه را که روز به روز و یا سال به سال تولید می شود به گونه ای فهرست می کند که هم گردآورنده و هم کاربر احساس می کنند از طریق سازماندهی کردن کنترلی بر روی جریان ثابت دانش نظارت دارند. کتابشناسی از طریق تحقیق (پیداکردن منبع خاص)، شناسایی، توصیف و رده بندی آماده می شود.

دسترسی. زمانیکه مدارک کنترل شدند، هریک از مدارک واحد برای دسترسی آسانتر به کارهای ذهنی (فکری) سازماندهی می شوند. تمامی انواع دسترسی ها از آثار مرجع را می توان بطور گسترده کتابشناسی تعریف کرد، اما آنها می توانند به شرح زیر تقسیم شوند :

1.     کتابشناسی های منابع مرجع و ادبیات یک حوزه، بصورت کلی یا ماهیت موضوعی اند-مثلأ: راهنمای کتابهای مرجع یا منابع اطلاعاتی علوم سیاسی.

2.     فهرست کتابخانه ای یا فهرست هایی از کتابخانه های متعدد برای دسترسی آسان از طریق یک فهرست مشترک از نظر فنی مرتب می شوند، اینها کتابشناسی نیستند اما اغلب به روش های یکسان استفاده می شوند.

3.     کتابشناسی های شمارشی عمومی نظامند، که شامل شکل های مختلف از کتابشناسی اند-مثلأ: فهرستگان ملی.

4.     نمایه ها و چکیده ها که معمولأ جدا از کتابشناسی قرار دارند مطرح می شوند به عنوان ابزارهای کتابشناسی-اینها فهرستهای نظامندی هستند که به تشخیص و بازیابی مطالب کمک می کند. نمایه فهرست مندرجات مجلات و روزنامه ها پر استفاده ترین اند که در انواع منابع مرجع استفاده می شوند. مثلأ: خوانندگان راهنمای ادبیات ادواری.

دستور. کتابشناسی ها بطور عادی خودشان پاسخ های نهایی را نمی دهند، اما کاربر را به منابع پاسخگو هداییت می کنند. برای استفاده مؤثرشان، مدارک فهرست شده باید در کتابخانه ها باشند یا از طریق سیستم های کتابخانه ای دیگر قابل دسترسی باشند.

امروزه دسترسی و کنترل منابع مرجع به روش های گوناگون در دسترس اند نه تنها در منابع چاپی، اما در شکل ماشین خوان هم وجود دارند. این امر برای شکل بعدی، نوع منبع صحیح نیست.

آثار نوع منبع معمولأ خودشان برای پاسخ دادن کافی اند. برخلاف نوع دسترسی آثار مرجع، خلاصه هستند.

دایرة المعارفها

تنها منابع پراستفاده همین دایرة المعارفها هستند، که ممکن است به عنوان آثاری که شامل: مقالات اطلاعاتی در هر حوزه ی دانش که معمولأ به ترتیب الفبا مرتب می شوند تعریف شوند. آنها برای پاسخگویی سولات خاصی درباره ی موضوعات فلان یا شخص بهمان مورد استفاده قرار می دهند یا سوالاتی که اینگونه مطرح می شوند"من می خواهم درباره ی فلان مطلب بدانم" مثلأ: دایرة المعارف بریتانیکا ، دایرة المعارف کتاب جهانی.

منابع داده ای

سالنامه ها، سال نماها، دستورنامه ها و راهنما ها همگی در همین رسته قرار دارند. همه ی این انواعی که اشاره کردیم کیفیتهای متفاوتی دارند اما در یک عنصر مشترک اند. آنها را مورد استفاده قرار می دهند تا منابع داده ای را برای وقایع ارجاع سریع پیدا کنند. علاوه برآن آنها جنبه های مختلفی از دانش بشری را پوشش می دهند.

واژه نامه ها

منابعی که اساسأ به جنبه های مختلف واژگان از معنی مناسب گرفته تا املاء آنها، به عنوان واژه نامه ها طبقه بندی شده اند. مثلأ: سومین واژه نامه جدید بین المللی وبستر.

منابع زندگینامه ای

منابع خود آشکار اطلاعات درباره ی افراد برجسته در حوزه های مختلف خاص اصطلاحأ به عنوان منابع زندگینامه ای می شناسند.مثلأ: کسانی که مرده اند (گذشتگان)، کسانی که زنده اند (معاصرین).

منابع جغرافیایی

شناخته شده ترین شکل منابع جغرافیایی اطلس ها هستند، که نه تنها کشورها را نشان می دهند بلکه ممکن است به تصویر بکشند توسعه تاریخی، توسعه اجتماعی و مراکز علمی. منابع جغرافیایی همچنین شامل واژه نامه های جغرافیایی، اعلام جغرافیایی و کتابهای راهنما. مثلأ: اطلس جهانی تایمز.

مدارک دولتی انتشارات رسمی هستند که توسط دولت فدرال و ایالتی و محلی سفارش داده شده یا منتشر می شوند. از آنجایی که اینطور منابع شامل: راهنما و آثار منبع هردو می شوند جداسازی در یک واحد خاص بیشتر برای سهولت و سازماندهی آنهاست تا بخواهیم توسط موقعیت مرجع جدا کنیم.

طبقه بندی محض منابع مرجع به تفکیک منابع مرجع و منبع اغلب در محیط های واقعی خیلی متمایز از هم نیستند. یک کتابشناسی ممکن است فقط تنها منبع مورد نیازی باشد اگر پرسش بطورمحض مربوط به تأیید یا سعی در تکمیل یک استناد کتابشناسی می باشد. متقابلأ همان کتابشناسی در پایان یک مقاله ی دایرة المعارف ممکن است شخص را به یک منبع دیگری ارجاع دهد. بطور کلی این دو نوع اصلی یعنی منبع و مرجع بیشتر برای تفاوت قائل شدن بین انواع اصلی کار مرجع مورد استفاده قرار می گیرند.

Compiler:گردآورنده / identification:شناسایی/literature: ادبیات

Union catalog: فهرستگان/primarily: اساسأ/distinguished: برجسته

Merely: بطورمحض/situation: موقعیت/article:مقاله